Oyun Havaları ve Dansöz Kapaklı plaklarımız

Türkiye müzik kültürü, coğrafi çeşitliliği ve derin tarihi mirası sayesinde pek çok farklı türü barındırır. Bu zenginliğin en dinamik ve coşkulu damarlarından biri de Oyun Havalarıdır. Halk müziği çatısı altında yer alan bu eserler, genellikle düğün, eğlence, kutlama gibi toplu etkinliklerde dans ve coşku yaratma amacıyla icra edilir.

Temel Oyun Havası Türleri:

Zeybek (Ege ve Batı Anadolu): Heybetli ve ağırbaşlı figürlerle oynanır.

Halay (Doğu, Güneydoğu ve Orta Anadolu): Toplumsal dayanışmayı temsil eden, el ele tutuşarak oynanan, davul ve zurna eşlikli bir türdür.

Hora (Trakya): Hızlı, ritmik ve canlı yapısıyla bilinir.

Horon (Karadeniz): Enerjik ve kıvrak adımların hakim olduğu, kemençe eşlikli türdür.

Kaşık Oyunları (İç Anadolu, Akdeniz, Marmara): Ellerde kaşıkların kullanıldığı, neşeli ve kıvrak bir türdür.

Çiftetelli / Oryantal: Rumeli ve Marmara kökenli olup, tüm Türkiye’de, özellikle Oryantal Dans’a (Göbek Dansı) eşlik eden en popüler oyun havası türüdür. Kıvrak ritmi ve doğaçlamaya açık yapısıyla dikkat çeker.

1960’lı yıllardan itibaren, geleneksel oyun havaları modern stüdyo kayıtlarına ve aranjmanlara tabi tutulmuştur. Klarnet (gırnata), keman, darbuka ve kanun gibi enstrümanların yanı sıra, Batı müziği enstrümanları (elektro saz, gitar, davul) da bu türün popülerleşmesinde önemli rol oynamıştır. Zafer Dilek gibi aranjörlerin enstrümantal oyun havaları albümleri, bu türün sinema ve eğlence mekanlarına yayılmasını sağlamıştır.

Bu popülerleşme dalgası, müziğin görsel sunumu olan plak kapaklarına da yansımıştır.

1970’li yıllar, Türkiye’de plak endüstrisinin altın çağıdır. Bu dönemde plak kapakları, sadece albümün ismini değil, aynı zamanda müziğin ruhunu ve hedef kitlenin beklentilerini de yansıtan önemli bir pazarlama aracı haline gelmiştir. Dansöz (Oryantal Dansçı) figürü, bu dönemin plak kapaklarında bir simge olarak yaygınlaşmıştır.

Dansöz Figürünün Anlamı:

Müziğin Türünü Temsil: Dansözler, doğrudan doğruya “Oryantal Müzik” ve “Çiftetelli” gibi oyun havaları türünü işaret ediyordu. Kapakta dansöz figürünün bulunması, alıcının plağın içinde ritmik, eğlencelik ve canlı müzik bulacağının garantisiydi.

Eğlence ve Gece Hayatı Vurgusu: Dansöz, geleneksel olarak düğün, kına gecesi ve gazino/gece kulübü eğlencelerinin merkezinde yer alır. Bu kapaklar, plağın “gazino müziği” kategorisine ait olduğunu, yani evde ya da eğlence mekânlarında keyifli saatler vaat ettiğini gösteriyordu.

Görsel Cazibe ve Pazarlama: Dönemin popüler kültürü ve sansürün görece daha esnek olduğu gazino ortamının da etkisiyle, dansözlerin renkli ve dikkat çekici kostümleri, plakların vitrinlerde hemen fark edilmesini sağlayan güçlü bir görsel unsurdu. Bu, özellikle anonim veya enstrümantal albümler için hayati bir pazarlama stratejisiydi.

Dansöz kapaklı plaklar, popüler kültür tarihinde tartışmalı bir yere sahiptir. Bir yandan eğlence kültürünün ve halk müziğinin dinamizmini temsil ederken, diğer yandan kadının metalaştırılması veya geleneksel değerlere aykırı bulunması gibi eleştirilere de maruz kalmıştır.

Hem büyük hem küçük yerel plak şirketleri bu türde plaklar yayınlamıştır. Gönül Plak, Ezgi, Coşkun Plak ve benzeri yerel etiketlerin oyun havaları / oryantal serileri bulunur.

Mustafa Kandıralı’nın klarnetiyle icra ettiği “Oyun Havaları” serileri,Esin Engin Ve Orkestrası , Cengiz Coşkuner ve Zafer Dilek gibi isimlerin enstrümantal düzenlemeleri genellikle bu tür kapakları kullanmıştır.

Günümüzde bu plaklar, 1970’ler Türkiye’sinin sosyal ve görsel tarihini yansıtan önemli koleksiyon parçaları olarak kabul edilir. İkinci el plak piyasasında, kapak fotoğraflarının estetiği ve nadirliği, plağın müzikal değerinin ötesinde bir ilgi görmektedir. Bu kapaklar, bir dönemin müzik, sinema (özellikle Yeşilçam) ve gazino estetiğinin kesişim noktasını temsil eden eşsiz bir görsel mirastır.

Share post: